انواع آجر از نظر کاربرد در ساختمان

آجر؛ پرکاربردترین مصالح ساختمانی از گذشته تا امروز

آجر یکی از اصلی‌ترین مصالح ساختمانی است که از گذشته‌های دور تا امروز همواره نقش مهمی در ساخت‌وساز داشته است. بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، تاریخچه استفاده از آجر به حدود ۷۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد؛ زمانی که انسان‌ها با ساخت آجرهای ساده‌ی گلی، اولین دیوارها و ساختمان‌های خود را بنا کردند.

با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، آجر امروزی از نظر کیفیت، استحکام و زیبایی پیشرفت چشمگیری داشته و به یکی از پرمصرف‌ترین متریال‌های ساختمانی تبدیل شده است. این مصالح نه‌تنها در دیوارچینی و نمای ساختمان، بلکه در کف‌سازی و طراحی‌های دکوراتیو نیز کاربرد فراوان دارد.

همچنین آجر نسوز به‌دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت، به‌طور گسترده در صنایع و ساخت کوره‌های صنعتی استفاده می‌شود.

در ادامه این مقاله قصد داریم شما را با انواع آجر و کاربرد آن‌ها بیشتر آشنا کنیم تا بتوانید بهترین انتخاب را برای پروژه‌های ساختمانی خود داشته باشید.

آجر چیست؟

آجر یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین مصالح ساختمانی است که در انواع پروژه‌های عمرانی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این متریال عمدتاً از خاک‌های مختلف همراه با افزودنی‌هایی مانند ماسه، آهک، کانی‌های آهن، سدیم، منیزیم و… ساخته می‌شود.

افزودن این ترکیبات به مواد اولیه باعث افزایش استحکام و دوام آجر می‌گردد. مواد آماده پس از ترکیب با مقدار معینی آب، فشرده شده و در دمای مشخص پخته می‌شوند تا به شکل قالب‌های منظم، معمولاً به صورت مکعب‌مستطیل، درآیند.

فرآیند تولید آجر شامل مراحل زیر است:

1. خرد و مخلوط کردن خاک‌های مورد نیاز
2. افزودن آب و مرطوب‌سازی مواد
3. فشردن و قالب‌گیری
4. خشک کردن
5. پخت در کوره
6. سرد کردن محصول

آجرها دارای انواع گوناگون‌اند و انتخاب آن‌ها برای هر پروژه بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مانند مقاومت فشاری، تحمل حرارت، ظاهر و زیبایی، و میزان عایق بودن در برابر صدا و حرارت صورت می‌گیرد.

به دلیل حمل‌ونقل، نصب و اجرای آسان، اجر همواره یکی از اصلی‌ترین و محبوب‌ترین مصالح در صنعت ساختمان‌سازی محسوب می‌شود.

انواع آجر

1. آجر قزاقی
2. آجر سفال
3. آجر رسی
4. آجر فشاری
5. آجر ماسه آهکی
6. آجر نسوز
7. آجر لفتون
8. آجر شیل
9. آجر دکوراتیو
10. آجر سیمانی (بتنی)
11. آجر لعاب دار

آجر قزاقی

آجر قزاقی؛ قدیمی‌ترین آجر سنتی ایران

آجر قزاقی که به آن آجر سنتی نیز گفته می‌شود، پس از آجرهای خشتی و گلی از قدیمی‌ترین آجرهای ایران به شمار می‌رود. این آجر معمولاً در ابعاد ۵.۵ × ۱۰ × ۲۰ سانتی‌متر تولید شده و به دلیل استحکام و دوام بالا، یکی از بهترین گزینه‌ها برای دیوارچینی سنتی و بناهای مقاوم است.

این نوع آجر معمولاً از خاک رس مرغوب ساخته می‌شود و پس از قالب‌گیری، در کوره‌های مخصوص با دمای بالا پخته می‌گردد. همین فرایند باعث می‌شود که سختی و مقاومت آجر قزاقی نسبت به آجرهای معمولی بیشتر باشد.

ویژگی‌ها و رنگ‌بندی آجر قزاقی

• ابعاد بزرگ‌تر و وزن بیشتر نسبت به آجرهای معمولی
• استحکام بالا در برابر فشار، سرما و گرمای شدید
• مقاومت در برابر فرسایش و شرایط اقلیمی سخت

دارای رنگ‌های متنوع شامل:

قرمز اُخرایی، زرد، نخودی، گلبهی و پوست پیازی با ظاهر زیبا و طبیعی که آن را برای نمای ساختمان‌ها مناسب می‌سازد.

کاربردهای آجر قزاقی

• ساخت بناهای تاریخی و سنتی
• استفاده در دیوارچینی و کف‌سازی
• کاربرد آجر نما قزاقی در نمای خارجی ساختمان‌ها به دلیل ظاهر خاص و طبیعی
• طراحی‌های دکوراتیو و رستیک در معماری مدرن
• ساخت بناهایی که نیازمند دوام بالا در شرایط آب‌وهوایی سخت هستند.

انواع آجر قزاقی

آجر قزاقی بر اساس کاربرد و ظاهر به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود:

• آجر کامل، آجر نیمه، آجر پلاک و آجر کف
• از نظر ظاهری در انواع پلاک، رستیک و رستیک خط‌دار تولید می‌شود.

تاریخچه و محبوبیت آجر قزاقی

این آجر نخستین بار در مناطقی همچون قزاقستان و کشورهای حاشیه دریای خزر از جمله ایران و روسیه رایج شد. به دلیل دوام بالا در برابر تغییرات دما و شرایط آب‌وهوایی مختلف، به سرعت مورد استقبال معماران قرار گرفت و تا امروز نیز جایگاه ویژه‌ای در معماری سنتی و مدرن دارد.

مزایا و معایب آجر قزاقی

مزایا:

• طول عمر بسیار بالا
• زیبایی طبیعی و اصالت معماری
• مقاومت در برابر سرما، گرما و رطوبت
• سازگاری با معماری سنتی و مدرن

معایب:

• وزن نسبتاً زیاد که ممکن است حمل‌ونقل و نصب را دشوارتر کند.
• قیمت بالاتر در مقایسه با برخی آجرهای صنعتی مدرن

به طور کلی، آجر قزاقی ترکیبی از اصالت، زیبایی و مقاومت است و همچنان یکی از محبوب‌ترین مصالح در معماری ایرانی و پروژه‌های ساختمانی لوکس به شمار می‌آید.

آجر سفال

آجر سفالی؛ پرکاربردترین آجر سبک در ساختمان‌سازی

آجر سفال یکی از پرمصرف‌ترین انواع آجر در صنعت ساختمان است که از خاک سفالی مرغوب تهیه می‌شود. این آجر در دمای بالا پخته شده و به دلیل وجود خاک سفال به‌عنوان ماده اصلی، معمولاً به رنگ‌های قرمز و زرد تولید می‌گردد.

ویژگی بارز آجر سفالی وجود حفره‌های توخالی درون آن است. این طراحی علاوه بر کاهش وزن آجر و کاهش بار سازه، سرعت اجرای پروژه، موجب بهبود عایق حرارتی و صوتی نیز می‌شود. به همین دلیل آجر سفالی انتخابی مناسب برای دیوار چینی ساختمان‌های چند طبقه و پروژه‌هایی است که به مصالح سبک و مقاوم نیاز دارند.

ویژگی‌ها و مزایای آجر سفالی

• وزن سبک و مناسب برای کاهش بار مرده ساختمان
• عایق حرارتی و صوتی به‌دلیل ساختار حفره‌ای
• قیمت مناسب نسبت به برخی آجرهای دیگر
• تولید سریع و در ابعاد متنوع
• سهولت در ترکیب با ملات و اجرای آسان
• افزایش سرعت ساخت‌وساز به دلیل سبک بودن

کاربردهای آجر سفالی

• دیوارچینی و تیغه‌چینی داخلی ساختمان‌ها
• ساخت دیوارهای خارجی با عایق‌بندی مناسب
• استفاده در سقف‌های تیرچه‌بلوک به‌عنوان پرکننده
• کاربرد در نمای ساختمان‌ها با توجه به رنگ طبیعی و زیبای آن
• پروژه‌های ساختمان‌های مدرن و بلندمرتبه به دلیل کاهش وزن کلی سازه

تاریخچه و استانداردهای تولید

تاریخچه تولید آجر سفالی به دوران روم باستان بازمی‌گردد که سفال و آجرهای توخالی به‌طور گسترده در ساخت بناها به‌کار می‌رفتند. امروزه تولید آجر سفالی طبق استانداردهای ملی و بین‌المللی انجام می‌شود تا از نظر ابعاد، مقاومت و میزان جذب آب کیفیت آن تضمین گردد.

معایب آجر سفالی

• با وجود مزایای فراوان، این نوع آجر معایبی هم دارد:
• شکنندگی بالاتر نسبت به آجرهای فشاری یا قزاقی
• نیاز به دقت بیشتر در حمل‌ونقل برای جلوگیری از شکستگی
• در برخی موارد عایق صوتی ناکامل در مقایسه با مصالح نوین

آجر رسی

آجر رسی نوعی آجر است که از خاک رس و مواد طبیعی دیگر تولید می‌گردد؛ این نوع آجر به دلیل استفاده از خاک رس و مواد تشکیل دهنده‌ای که دارد دارای رنگ قرمز و یا رنگ زرد است.

قابل ذکر است که این آجر یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین مصالح ساختمانی است که در ساخت‌وساز استفاده می‌شود؛ با رنگ‌های طبیعی و زیبایش در ساخت انواع بناها، از جمله خانه‌ها، دیوارها و سازه‌های تاریخی، استفاده می‌شود.

خاک رس که ماده اصلی و تشکیل دهنده آجر رسی است، که قیمت مناسبی دارد و موجب گردیده که آجر رسی یکی از مصالح مقرون به صرفه و اقتصادی در صنعت ساختمان باشد. این آجرها را می‌توان در انواع نماها با شرایط محیطی مختلف استفاده نمود و در ساخت و سازهای مدرن و سنتی نیز نقش مهمی دارد.

آجر فشاری

آجر فشاری از انواع آجر است که از فشردن خاک و قرار دادن آن در دمای بالا تولید می‌گردد؛ مواد تشکیل دهنده آجر فشاری موادی همچون خاک رس، شن، سیمان و آب می‌باشد که بعد از ترکیب این مواد و فشردن آنها تحت فشار بالا و قرار دادن در دماهای مناسب، آجری با استحکام بسیار بالا و سطحی زبر ولی صاف تولید می‌شود.

آجرهای فشاری دارای استحکام و مقاومت زیاد در برابر فشار هستند به همین علت در ساختمان‌ها و سازه‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. آجر فشاری معمولاً در ساخت دیوارها، پی‌ها، سازه‌های باربر و همچنین در نماهای خارجی ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، از این نوع آجر در ساخت بناهای تاریخی و فرهنگی نیز استفاده شده است.

آجر ماسه آهکی

آجر ماسه آهکی از سیلیکات کلسیم و ترکیب ماسه، آهک و آب تولید و در پی سازی ساختمان استفاده می‌شود؛ این آجر دارای مقاومت فشاری بالا و ظرفیت باربری بالا است در دیوارهای باربر، غیر باربر و حائل نیز کاربرد دارد.

برای تولید آجر ماسه آهکی از رنگ‌دانه استفاده می‌شود، به همین دلیل آجر ماسه آهکی رنگ‌های متفاوت و ظاهری زیبا دارد؛ آجر ماسه آهکی همچنین عایق حرارتی و صوتی مناسبی نیز می‌باشد و موجب جلوگیری از ورود گرما به ساختمان در تابستان و خروج گرما در زمستان می‌شود.

آجر ماسه آهکی به راحتی می‌تواند به اشکال مختلف بریده و شکل‌دهی شود، که این ویژگی به طراحان اجازه می‌دهد تا در پروژه‌های خود خلاقیت بیشتری داشته باشند. آجر ماسه آهکی معمولاً سبک‌تر از آجرهای سفالی است؛ و این ویژگی نیز حمل و نقل و نصب آن را آسان‌تر می‌کند. این نوع آجر دارای دوام و طول عمر بالایی است و می‌تواند در شرایط جوی مختلف به خوبی عمل کند.

آجر نسوز

آجر نسوز؛ مقاوم‌ترین نوع آجر در برابر حرارت و شرایط سخت

آجر نسوز نوعی آجر با مقاومت بسیار بالا در برابر حرارت، آتش، سایش و شرایط سخت محیطی است. این آجرها به دلیل ساختار ویژه و مواد تشکیل‌دهنده‌ای همچون سیلیکات‌ها، آلومینا، منیزیم، کربن و کائولین در صنایع مختلف و همچنین معماری مدرن کاربرد گسترده دارند.

آجر نسوز معمولاً در کوره‌های صنعتی که در معرض دمای بسیار بالا هستند استفاده می‌شود. علاوه بر این، نوعی از آجر نسوز که به آن آجر نسوز نما گفته می‌شود، به دلیل زیبایی ظاهری، مقاومت در برابر رطوبت، استحکام مکانیکی بالا و تنوع رنگ و طرح، برای نمای داخلی و خارجی ساختمان‌ها بسیار پرکاربرد است.

آجر نسوز یکی از پرکاربردترین مصالح در صنایع سنگین، کوره‌ها و همچنین نمای ساختمان است. این آجر علاوه بر اینکه دوام و استحکام تجهیزات حرارتی را افزایش می‌دهد، در معماری مدرن نیز به‌عنوان یک مصالح لوکس و مقاوم مورد توجه قرار گرفته است. انتخاب درست نوع آجر نسوز بسته به شرایط محیطی و نیاز پروژه، می‌تواند در افزایش طول عمر سازه‌ها و تجهیزات صنعتی نقش کلیدی داشته باشد.

ویژگی‌های آجر نسوز

• مقاومت عالی در برابر دماهای بسیار بالا
• دوام بالا در برابر تغییرات شدید دما (شوک حرارتی)
• عایق حرارتی و در برخی موارد عایق صوتی
• مقاومت در برابر رطوبت و مواد شیمیایی
• تنوع رنگ و طرح مناسب برای استفاده در نماهای سنتی و مدرن

انواع آجر نسوز و کاربردهای آن

1. آجر نسوز آلومینایی
   حاوی درصد بالایی از آلومینا (Al2O3) است و مقاومت زیادی در برابر حرارت و شوک حرارتی دارد.
   کاربرد: کوره‌های صنایع فولاد، سیمان، شیشه و همچنین تولید آجر نسوز نما.
2.  آجر نسوز سیلیسی
   ساخته‌شده از سیلیس خالص با مقاومت بالا در برابر دمای زیاد و عایق حرارتی عالی.
   کاربرد: دیواره‌ی کوره‌ها، صنایع شیشه و سرامیک و همچنین نماهای سنتی و کلاسیک به دلیل رنگ طبیعی زیبا.
3. آجر نسوز قلیایی
   شامل ترکیبات قلیایی مانند پتاسیم و سدیم است. مقاومت بسیار خوبی در برابر محیط‌های قلیایی و مواد شیمیایی دارد.
   کاربرد: کوره‌های قلیایی، صنایع شیمیایی و متالورژی.
4.  آجر نسوز کرومیتی
   حاوی ترکیبات کروم و اکسیدهای مقاوم به حرارت است و در برابر اکسیداسیون بسیار پایدار می‌باشد.
   کاربرد: کوره‌های ذوب فلزات و صنایع متالورژی.
5. آجر نسوز منیزیتی
   از منیزیم تشکیل شده و در دماهای فوق‌العاده بالا و محیط‌های قلیایی مقاوم است.
   کاربرد: فولادسازی، صنایع ذوب و کوره‌های قلیایی.
6.  آجر نسوز ویژه (Special Refractory Bricks)
   ترکیبی از مواد مختلف بر اساس نیاز خاص پروژه تولید می‌شود.
   کاربرد: صنایع خاص مانند هوافضا، تولید انرژی و صنایع پیشرفته.
7. آجر نسوز عایق (Insulating Refractory Bricks)
   وزن سبک، ضریب هدایت حرارتی پایین و خاصیت عایق بسیار بالا دارد.
   کاربرد: کاهش اتلاف انرژی در دیواره‌ی کوره‌ها و تجهیزات حرارتی.

مزایای آجر نسوز:

• مقاومت بی‌نظیر در برابر حرارت و آتش
• طول عمر و دوام بالا
• تنوع در رنگ و طرح برای استفاده در نما
• عایق مناسب برای کاهش اتلاف انرژی

معایب آجر نسوز:

• قیمت بالاتر نسبت به آجرهای معمولی
• در برخی انواع (مثل سیلیسی) شکنندگی بیشتر
• نیاز به نصب دقیق و تخصصی در پروژه‌های صنعتی

آجر لفتون

نام دیگر آجر لفتون، آجر 10 سوراخه یا آجر بهمنی است و شکلی مستطیلی دارد. این نوع آجر سوراخ‌های بزرگ در سطح دارد و برای استفاده در ساخت دیوار و دیوارچینی و اجرای نما و سازه‌های مختلف در صنعت ساختمان کاربرد دارد.

آجر لفتون از انواع آجر ماشینی است که توسط تکنولوژی مدرن ساخته می‌شود. به دلیل وزن کم، اندازه یکنواخت، قابلیت نصب و استفاده راحت توسط سازندگان ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طرفی آجر لفتون معمولاً دارای ابعاد بزرگ‌تری نسبت به آجرهای معمولی است، که این ویژگی باعث کاهش تعداد آجرهای مورد نیاز در یک پروژه و تسریع در روند ساخت و ساز می‌شود.

آجر سوراخ‌دار دارای خصوصیاتی همچون عایق صوتی و حرارتی می‌باشد این نوع آجر موجب ایجاد سرما و گرمای مناسب در ساختمان می‌شود و به علت سوراخ‌‌دار بودن سبب بهبود عملکرد آن به عنوان عایق می‌شود. این آجر همچنین دارای مقاومت مکانیکی بالایی است و می‌تواند بارهای سنگین را تحمل کند.

آجر لفتون به طور معمول از خاک رس و مواد افزودنی دیگر تولید می‌شود و در فرآیند پخت در کوره، به شکل نهایی خود می‌رسد. این نوع آجر نسبت به برخی دیگر از انواع آجرها سبک‌تر است و این ویژگی، حمل و نقل و نصب آن را آسان‌تر می‌کند. آجر لفتون معمولاً دارای خاصیت جذب رطوبت کمتری است؛ که باعث افزایش دوام آن در شرایط جوی مختلف می‌شود.

آجر لفتون برای ساخت دیوارهای باربر، دیوارهای غیرباربر، دیوارهای داخلی و جداکننده‌ها، پوشش‌های خارجی و عایق‌های حرارتی استفاده می‌شود و به طور کلی، آجر لفتون به دلیل ویژگی‌های فنی و اقتصادی خود، یکی از مصالح ساختمانی محبوب در پروژه‌های مختلف است.

آجر شیل

آجر شیل از خاک رس و خاک شیل که از سنگ رسوبی آوری (Shale) آسیاب شده است که عمدتاً از ذرات ریز رس و مواد معدنی و کانی‌هایی بویژه کوارتز و کلسیت و کانی‌های مهمی همچون مونت موریلونیت، دولومیت و آلبیت ترکیب می‌شود.

آجر شیل در 6 رنگ (قرمز، قهوه‌ای، مشکی، طوسی، سفید و زرد) تولید می‌شود و رنگ‌های ایجاد شده به مدت زمانی که در کوره برای پخت قرار می‌گیرند بستگی دارد. از آجر شیل برای آجرنما برای داخل و خارج ساختمان و کف استفاده می‌کنند. این آجر جایگزین مناسبی برای آجر قزاقی می‌باشد و به دلیل اینکه در ترکیبات این آجر آهن وجود دارد مقاومت آن از آجر رسی بسیار بالاتر است و حتی برای کفپوش پیاده رو‌ها نیز از آن استفاده می‌شود.

از ویژگی‌های این آجر قابلیت تحمل حرارت مناسب، عایق صوتی و حرارتی، دوام و استحکام بالا، مقاوم در برابر رطوبت، وزن سبک و زیبایی ظاهری است و گزینه‌ای مناسب برای استفاده در پروژه‌های ساختمانی مختلف است که می‌تواند به عنوان یک مصالح ساختمانی کارآمد استفاده شود.

آجر دکوراتیو

آجر دکوراتیو از انواع آجرهاست که به علت داشتن طرح‌های مختلف، ظاهر زیبا و نمایی دکوراتیو و خاص در طراحی و دکوراسیون داخلی و خارجی ساختمان‌ها کاربرد دارد. این نوع آجرها از جنس آجر ساده با طرح‌ها و سطوح خاص هستند و با داشتن بافت‌های مختلف روی سطح آجر، جلوه‌ای دکوراتیو به سازه و نمای ساختمان می‌دهد.
آجر دکوراتیو در کف، دیوارها و نمای ساختمان کاربرد دارد.

آجر سیمانی (بتنی)

آجر سیمانی یا آجر بتنی نوعی آجر متشکل از مخلوط بتن می‌باشد که از سیمان، شن، آب و مواد دیگری مانند الیاف و میکروسیلیس به دست می‌آید و از طریق ریخته‌گری در قالب‌های خاص و در شرایط دمایی و فشار لازم تولید می‌گردند.

آجر لعاب دار

آجر لعاب‌دار یکی از انواع آجرهای ساختمانی است که سطح آن با لایه‌ای از لعاب پوشانده می‌شود. این لعاب پس از اعمال روی آجر، در فرآیند پخت مجدد، به سطح آجر می‌چسبد و استحکام بیشتری به آن می‌بخشد. وجود لعاب باعث می‌شود آجرها ظاهری براق، شفاف و بسیار زیبا داشته باشند و جلوه‌ای خاص به نمای ساختمان ببخشند.

لعاب‌کاری علاوه بر زیبایی، مزایای کاربردی نیز دارد؛ از جمله افزایش مقاومت آجر در برابر رطوبت، گرد و غبار، تغییرات دمایی و مواد شیمیایی. به همین دلیل، آجرهای لعاب‌دار در نمای خارجی و داخلی ساختمان، مخصوصاً در فضاهای مرطوب مانند سرویس‌های بهداشتی، آشپزخانه‌ها و حتی دکوراسیون‌های خاص، کاربرد گسترده‌ای دارند.

این نوع آجرها در رنگ‌ها و طرح‌های متنوعی تولید می‌شوند و به معماران و طراحان این امکان را می‌دهند تا با خلاقیت بیشتری در طراحی فضاهای مختلف عمل کنند.