آجر با خشت چه تفاوتی دارد؟

ساختن خانه و سرپناه همواره از مهمترین دغدغه‌های انسان‌ها بوده است. انسان‌ها برای ساخت خانه از خشت، آجر و یا مصالح دیگر استفاده می‌کنند؛ و چیزی که اهمیت دارد این است که در انتهای کار، سازه‌ای زیبا و با استانداردهای لازم ایمنی ساخته شود.

در این مقاله می‌خواهیم بصورت اختصاصی در مورد خشت و آجر و تفاوت‌هایشان صحبت کنیم:

• خشت چیست؟
• مواد تشکیل دهنده خشت چیست؟
• آجر چیست؟
• مواد تشکیل دهنده آجر چیست؟
• تفاوت آجر و خشت از نظر کاربرد
• تفاوت خشت و آجر در روش تولید
• آجر و خشت در هنگام حریق چه تفاوتی دارند؟
• آجر و خشت در شکل ظاهری چه تفاوتی دارند؟
• خانه‌های خشتی و آجر چه تفاوتی دارند؟

خشت چیست؟

ترکیب آب و خاک در قالب‌های مربعی و مستطیلیِ خشک شده را خشت می‌گویند؛ به آجر خام و نپخته نیز خشت گفته می‌شود؛ خشت از پرکاربردترین و پرمصرف‌ترین مصالح ساخت و ساز می‌باشد که از روزگاران کهن تا به امروز مورد استفاده بشر بوده است؛ خشت اصولاٌ به شکل مستطیلی و یا بلوک‌هایی در ابعاد و ضخامت زیاد طراحی می‌شود و ماده اصلی تشکیل دهنده خشت، خاک رس و کاه است.

مواد خشت خام را با آب مخلوط می‌کنند تا گل ایجاد گردد و در مرحله بعد ماده گلی را در قالب‌های بزرگ ریخته و با فشار زیاد به آن فرم می‌دهند؛ سپس خشت شکلی یکپارچه و منظم پیدا می‌کند و بعد آنرا در مقابل نور خورشید قرار می‌دهند تا کاملاً خشک و آمادۀ مصرف گردد.

دیوارهای خشتی به دلیل قطر زیاد قالب‌های خشت در هنگام آماده شدن اصولاً ضخیم می‌باشند. خشت در مقابل سرما عایق خوبی‌ست و در مناطق گرمسیر که بارندگی آنچنانی ندارد کاربرد بیشتری دارد.

خشت در مناطق سردسیر و به ویژه پربارش کارایی ندارد زیرا اگر خشت در معرض رطوبت قرار گیرد حالت اولیه خود را از دست می‌دهد و استحکام آن کاهش پیدا می‌کند.

مواد تشکیل دهنده خشت چیست؟

خشت از ترکیب خاک رس و آب بوجود می‌آید که بعد از ورز دادن به شکل یک ماده گِلی در می‌آید، که اصولاً در ابعاد معمولی قالب زده می‌شود و سپس با قرار دادن آن در آفتاب یا هوای آزاد خشک می‌گردد.

خاک رس نیز در خشت اصولاً با خرده سنگ و کاه مخلوط می‌شود؛ اینکار به دلیل افزایش مقاومت خشت می‌باشد تا تحمل آن در زیر بارهای فشاری بنا بیشتر گردد.

در روشی هم می‌توان خاک مرغوب و باقی‌مانده ساختمانی که تخریب شده است را جمع آوری نمود سپس خاک را الک کرد تا سنگ‌های ریز از درشت جدا شوند و در مرحله بعد باید سنگ‌های ریز را با خاک رس و مقداری آب ترکیب نمود تا خشت آماده گردد.

در برخی مواقع نیز برای تولید خشت از خاک رس، پوست برنج و آب استفاده می‌شود؛ البته هر نوع پوست برنجی برای اینکار پاسخگو نیست و فقط باید از پوست برنج شلتوک استفاده نمود، زیرا مانع از ترک خوردگی سطح دیوارهای خشتی می‌شود.

آجر چیست؟

اغلب ما با متریال اجر آشنایی داریم و این محصول را از نزدیک دیده‌ایم و لمس کرده‌ایم؛ آجر امروزه در سال‌های اخیر مصارف بیشتری نسبت به خشت پیدا کرده است، از دلایل مهم ان نیز سازگاری آجر با طبیعت و همه نوع شرایط آب و هوایی و البته استحکام بالای آن می‌باشد.

اجر نقش اساسی و مهمی را در ساخت و ساز و زندگی بشر داشته است؛ این محصول صنعت ساخت و ساز را متحول نموده و موجب تحول در ساخت خانه‌هایی با سبک مدرن و متد جدید گردیده است. در معماری اسلامی نیز از آجر از سالیان دور تا به اکنون استفاده شده است.

تاریخ دقیق تولید اولیه و پیدایش آجر مشخص نیست اما چیزی که مشخص است این است که انسان‌های نخستین نیز توانسته بودند مصالحی مشابه آجر که مقاومت بیشتری از خشت دارد را تولید کنند.

با توجه به برتری‌های زیادی که آجر نسبت به خشت دارد محبوبیت بالایی در بین معماران و سازندگان پیدا کرده است؛ تولید آجر امروزه بسیار افزایش پیدا کرده در مدل‌ها و انواع مختلف آجر در کوره‌های آجرپزی در حال پخت می‌باشد. آجرها در سبک‌های مختلف طراحی می‌شوند؛ و با توجه به شرایط آب و هوایی انتخاب می‌گردند.

نصب آجرها نیز با استفاده از چسب مخصوص، با ملات و یا با بستن آجرها به یکدیگر (نصب خشک) انجام می‌شود. در ادامه از پرکاربردترین انواع آجرها را نام می‌بریم:

آجر لعابی

این نوع آجر با لعاب کاری، روکش شده است. لعاب از آجر در برابر عوامل محیطی مختلف از آجر محافظت می‌کند و طول عمر آجر را افزایش می‌دهد.

آجر ماشینی

آجر ماشینی سوراخ دارد و چنانچه در ساختمان استفاده شود، سوراخ‌ها با ملات به مرور پر شده و مقاومت، طول عمر و استحکام سازه بالا می‌رود و تعداد سوراخ‌‌ها در آجر ماشینی 8 تا 10 سوراخ است که برای سفت‌کاری و ساخت دیوار کاربرد دارد.

آجر ماسه آهکی

آجر ماسه آهکی از سیلیکات کلسیم ساخته می‌شود و در پی سازی ساختمان کاربرد دارد؛ این نوع آجر مقاومت فشاری بالایی دارد و این موضوع سبب شده ظرفیت باربری بالا مرود به همین علت از این آجر ماسه آهکی برای دیوارهای حائل و حمال استفاده می‌شود.

آجرنما

از آجرنما در اجرای نمای ساختمان استفاده می‌شود؛ استفاده از آجرنما در نمای ساختمان مزایای بسیاری را به همراه دارد که مهمترین آن می‌توان به مقاومت این نوع آجر در برابر نفوذ رطوبت، شرایط جوی، عایق حرارتی بودن آن اشاره نمود.

مواد تشکیل دهنده اجر چیست؟

آجرهایی که در کوره‌ها و کارخانه آجر امروزی تولید می‌شوند از موادی همچون خاک رس، ماسه، سنگ آهک، فلدسپات‌ها، سولفات‌ها، سولفورها، کانی‌های آهن، فسفات‌ها، منیزیم، منگنز، سدیم، پتاسیم، مواد آلی گیاهی و …تشکیل می‌شوند؛ که بعد از آسیاب شدن با آب ترکیب شده و در کوره های پخت آجر قرار گرفته و با حرارت دیدن پخته می‌شوند و همچنین در آزمایشگاه‌های استاندارد مقاومت آنها در برابر فشار اندازه گرفته می‌شود.

تفاوت آجر و خشت از نظر کاربرد

قابل ذکر است از خشت اصولاً امروزه با پیشرفتی که در تکنولوژی وجود دارد در شهرها استفاده نمی‌شود کاربرد خشت بیشتر در مناطق روستایی و مناطق دور افتاده است اما آجر و بویژه آجر نما نسوز امروزه در معماری نوین و در شهرها و اقصی نقاط دنیا کاربرد زیادی دارد.

 تفاوت آجر و خشت در سازگاری آنها در آب و هوا نیز می‌باشد. خشت بیشتر در مناطق با آب و هوای گرم و خشک کاربرد دارد و در این مناطق می‌توان بناهای خشتی با قدمت صدها سال نیز پیدا کرد. استفاده از خشت به دلیل اینکه رطوبت در آن به راحتی نفوذ پیدا می‌کند، در مناطق با آب و هوایی مرطوب به هیچ وجه مناسب نیست.

این موضوع در مورد آجر صدق نمی‌کند و از آجر می‌توان در هر آب و هوایی استفاده کرد علاوه بر آجر ملات ساختمانی دیگر مانند سنگ، ماسه نیز در برابر رطوبت مقاومت دارند.

تفاوت خشت و آجر در روش تولید

آجر و خشت در نحوه تولید تفاوت دارند آجر بعد از اینکه قالب زده شد در کوره پخته می‌شود و اما خشت بعد از اینکه قالب زده شد در هوای آزاد خشک می‌شود. آجر به دلیل حرارت دیدن استحکام بیشتری دارد؛ از آجر در ساختمان‌های بلند استفاده می‌شود از خشت نیز در ساختمان‌هایی با ارتفاع کم و ماکزیمم 4 طبقه استفاده می‌شود. معروف‌ترین بنای خشتی ارگ بم بود که در زلزله به راحتی آسیب دید.

آجر و خشت در هنگام حریق چه تفاوتی دارند؟

خشت نسوز یا ضد حریق به هیچ عنوان قابل تولید نمی‌باشد؛ امروزه اما به لطف پیشرفت تکنولوژی انواع آجر نسوز تولید می‌شود آجر نسوز دمای پخت بالایی دارد و در برابر حرارت و آتش سوزی نیز مقاومت بالایی دارند و موجب می‌شوند که ایمنی ساختمان در برابر آتش سوزی بالا رود به این دلیل که آجر نسوز نما تا دمای 1300 درجه سانتی‌گراد را به راحتی تحمل می‌کند.

با این خصوصیاتی که عنوان شد استفاده از آجر نسوز نما بسیار طرفدار پیدا کرده است.

آجر و خشت در شکل ظاهری چه تفاوتی دارند؟

خشت‌ها اصولاً به شکل مربع با ضلع 20 سانتی‌متر و با ضخامت 5 سانتی‌متر هستند؛ ولی آجرها تنوع زیادی در اندازه و شکل ظاهری دارند همچنین آجرها کاربردهای بسیاری هم دارند و علاوه بر دیوارچینی برای کف حیاط ، پارکینگ و محوطه، اجرای نمای داخلی و دیوار پوش، اجرای نمای ساختمان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آجرها دارای ظاهر متفاوتی نیز هستند و در انواع سوراخ‌دار، توخالی، توپر و متخلل و دکوراتیو ساخته ‌می‌شوند. آجرهای توپر دارای مقاومت بالا هستند؛ و این موضوع سبب شده است برای ساختن دیوارهای باربر کاربرد داشته باشند؛ آجرهای سوراخ ‌دار دارای سوراخ‌های متعدد هستند و آجرهای متخلخل دارای منفذ در بین بافت می‌باشند کو به روش پِرِسی تولید می‌گردند.

خانه‌های خشتی و آجر چه تفاوتی دارند؟

علاوه بر تفاوت در متریال در خانه‌های خشتی و آجری، این دو نوع خانه تفاوت زیادی در ظاهر و بهره‌وری نیز دارند؛ جزئیات خانه‌های آجری پیچیدگی‌ها و زیبایی‌های زیادی دارد و نقوش و اشکال زیادی را می‌توان در آن استفاده نمود.

بزرگترین خانه خشتی دنیا در رفسنجان

هر دو نوع خانه دارای زیبایی و ارزش تاریخی در معماری ایران هستند اما در زمان تصمیم‌گیری بین خانه‌های آجری و خشتی باید چند مورد زیر در نظر گرفت:

1. 1. بهره‌وری انرژی
   2. زیبایی شناسی
   3. ماندگاری و دوام
   4. نگهداری ساختمان

بهره‌وری انرژی

خانه‌های آجری عایق بسیار خوبی می‌باشد که موجب خنک ماندن خانه در تابستان و گرم نگه داشتن خانه در زمستان می‌شوند و این موضوع به کاهش هزینه‌ها و صرف جویی انرژی کمک می‌کند؛ از طرفی خانه‌های خشتی نیز عایق خوبی می‌باشند و اما کاربرد آنها در آب و هوای گرم و خشک می‌باشد.

زیبایی شناسی

درست است که خانه‌های آجری مدرن و پرکاربرد می‌باشد اما هر دو نوع خانه زیبایی‌های خاص خود را دارد؛ خانه‌های آجری ظاهر و حسی کلاسیک را ایجاد می‌کنند و در رنگ‌ها و سبک متنوع تولید می‌گردند و خانه‌های خشتی، حس روستایی و خاکی که با محیط به راحتی ترکیب می‌شوند را القاء می‌کنند.

نما آجری ساختمان

ماندگاری و دوام

خانه‌های آجری دوام خوبی دارند و در برابر شرایط مختلف آب هوایی، طوفان و گردباد مقاومت لازم را دارند و خانه‌های خشتی مقاومت کمتر داشته و در برابر باران شدید و زلزله آسیب پذیرند.

نگهداری ساختمان

خانه آجری کمتر نیاز به نگهداری دارد و ممکن است سال‌ها از تعمیرات استفاده نکند؛ اما خانه خشتی نیاز به تعمیرات و نگهداری و گچ‌کاری دوره‌ای دارد.

درپایان

اجر نسبت به خشت دوام و سازگاری بیشتری دارد و در همه شرایط آب و هوایی در اکثر نقاط کشور از آن استفاده می‌شود؛ قیمت آجر از خشت بیشتر است و فرآیند تولید آجر با تولید خشت کاملاً تفاوت دارد؛ خشت قیمت زیادی ندارد و ساخت و ساز با قیمت پایین را می‌توان با آن انجام داد. خشت از ابتدایی‌ترین و ساده‌ترین مصالح ساختمانی است که دیگر کمتر مورد استفاده قرار گیرد.