اولین همایش ملی آجر و آجرکاری

فرهنگستان هنر میزبان اساتید آجرکاری و مدیران بزرگ‌ترین کارخانه تولید آجر نسوز نما در خاورمیانه بود. با برگزاری نخستین همایش ملی آجر و آجرکاری در فرهنگستان هنر، اساتید آجرکاری از گوشه و کنار ایران گرد هم آمدند تا با کارشناسان، محققان، اساتید دانشگاه و دیگر فعالان این حرفه به بحث و تبادل نظر بپردازند. این همایش برای گشایش رمز و رازهاست.

در این همایش محمدعلی معلم دامغانی رئیس فرهنگستان هنر، در سخنانی با تقدیر از معماران و بنایان پیش‌کسوت گفت: درود بر همه بنایان و معماران که صاحبان همه هنرها هستند. فردوسی معمار سخن است و چه بزرگان دیگری که معمار خط، خوشنویسی، نقاشی و دیگر هنرها هستند. وی با اشاره به استاد عبدالمجید ارفعی ادامه داد: امروز در محضر بزرگواری چون استاد ارفعی هستیم. استاد ارفعی از آخرین شخصیت‌هایی است که زبان معماران بین‌النهرین و شوش را ترجمه می‌کند تا بدانیم که حتی بناهایی که با خطوط میخی، پهلوی و ایلامی بر روی آجرها کدگذاری شده‌اند، در درون خود دارای چه معانی عمیقی هستند.

رئیس فرهنگستان ادامه داد: امروز ما در دنیای معانی زندگی می‌کنیم و این همایش به عنوان اولین قدم برای گشایش این رمز و رازهاست که باید آن را گشود و فهمید. آجرها در حقیقت با کدگذاری که توسط معماران و بنایان به شکل ترسیم خط یا نقاشی می‌شوند، این معانی را در درون خود دارند. معلم به معانی آجر در زبان‌های مختلف پرداخت و تصریح کرد: آجر در اکدی و آرامی، آگور و در عربی و فارسی، آجر است. آجر خشت پخته است که در مواردی حامل نشان و پیام است.

خاک رس را با آب می آمیزند تا آمیغ (گِل) پدید آید، گِل را ورز دهند تا صلصال شود، آنگاه در قالب (کالبد) کشند و در اندازه‌های گوناگون شکل و صورت دهند (رسمی، ختائی، قزاقی، نظامی، گبری و…) و این کلمه در کشور هندوستان از آگورا سخن می‌گویند که همان خاک سرخ است و مربوط به بناهایی می‌شود که گمان رطوبت در آن می‌رود و به دلیل نوع این سرزمین از آن استفاده می‌شود و هزاران معانی دیگر از این قسم.

استاد معلم در پایان سخنان خود از حاضرانی که به جهت مدنیت و انسانیت گرد هم آمده‌اند تا پاسدار خانه و شهر باشند، بار دیگر تشکر کرد.

معماری اروپایی در برابر بناهای آجری ایران حرفی برای گفتن ندارد

در ادامه حسین زمرشیدی معمار کار و عضو هیات علمی این همایش گفت: دنیا به معماری ایران افتخار می‌کند. تمام بناهای عظیم که در اروپا دیده‌ایم در برابر هنر معماری ایران حرفی برای گفتن ندارند. آجر جزو مصالح جدا ناپذیر ساختمان بوده و خواهد بود.

این هنرمند پیشکسوت در ادامه با اشاره به تاریخچه‌ای از پیدایش آجر افزود: آجر کلمه بابلی است و اولین بار چادرنشین‌ها وقتی زمین را خراب می‌کردند، به این موضوع پی بردند که بشر می‌تواند خانه بسازد. اگر چه مسئولان در نوشته‌هایشان از تخت جمشید فاصله می‌گیرند ولی باید بدانند آجر در این محل به کار رفته در این بنا از اسطوره‌های بادپان سخن می‌گوید.

زمرشیدی با اشاره به اینکه آجر ارزش‌هایی از معماری بی همتای ایرانی است گفت: هر جا معماری و آجر می‌بینید از هزار سال پیش همه برای ایران است و این هنر از ایرانیان است، وی گفت: در دوره قاجار هنر تیشه‌داری، رونق فراوان داشت و بناهای آجرکاری سلیقه‌های بدیع از خود بروز داده و در نمود نماها و ساختمان‌ها، هنرآفرینی و آجرکاری به وجود آورده‌اند.

در آن زمان دزفول پایتخت بین‌المللی آجر بود که این بناها ارزش‌های جهانی دارد ولی اکنون مسئولان بلند مرتبه سازه‌هایی در ساختن برج‌ها در دل شهرها به کار می‌برند که کاش در دل بافت قدیم این کار را می‌کردند.

وی افزود: اگر بنا می‌سازید مثلاً گسلار دزفول بسازید و به خویشتن خود بازگردید و با مطالعه آجرکاری در بناهای قدیمی مانند چغازنبیل و… به ارزش‌های بی همتای معماری ایران بازگردید.

هر معماری که خداجو باشد اثر او نیز خداگونه می‌شود

در ادامه عبدالمهدی مستکین مدیر فرهنگی یونسکو نیز اظهار داشت: معماران ما فرهنگی‌ترین افراد هستند و هر آجر بخشی از هویت ما است و جالب آنکه که نظامی در این مورد به ما هشدار می‌دهد، ما از خاکیم و به خاک برمی گردیم و آجر هم از خاک است. مستکین افزود: باید قدر عظمت بالنده معماری ایران را شناخت و معماری که خاک و تراب را بشناسد، می‌تواند ارزش خاک را بشناسد و هر معماری که خداجو باشد اثر او نیز خداگونه می‌شود.

آجر قطعه‌ای از هویت تاریخی ایران است

در ادامه این مراسم مهدی مکی نژاد دبیر همایش آجر و آجرکاری در هنر و معماری ایران گفت: آجر قطعه‌ای از هویت تاریخی ما ایرانیان است و به عنوان مهمترین مصالح بناها به شمار می‌رود. اگر از جنبه‌های مختلف به آجر این ماده نجیب نگاه کنیم درمی یابیم اگر آجرها نبودند، بسیاری از بناهای ما در مقابل حملات بی شائبه دشمنان نمی‌توانستند ما را مصون نگه دارند.

مکی نژاد، با اشاره به اینکه از دو جنبه صوری و محتوایی باید به آجر نگاه کرد افزود: آجر یک مواد در دست هنرمندان، استادکاران و بناها بود که کیمیایی می‌کردند و از سطوح سخت و بدقواره، معماری را به بهترین نحو نشان می‌دادند. این استادان ضمن اینکه بوسیله آجر پوشش مقاوم ساخته‌اند، به معنا و مفهوم کار نیز دقت فراوانی داشته‌اند.

وی با اشاره به اینکه سرزمین ما از جهت اقلیمی مهیای ساخت آجر است، گفت: سرزمین ما ایران با آجر انس تاریخی دارد اما ایران سنگ هم دارد ولی باز با آجر انس داریم چون آجر از جنس خاک و خودمان نیز خاک نشین هستیم و آجر مهمان هزاران ساله ما بوده است. به دلیل اهمیت آجر در بناها، ما توجه ویژه‌ای به استادکاران و 12 نفر از پیشکسوتان داشتیم که مورد تقدیر و تجلیل قرار می‌گیرند.

وی گفت: برای برگزاری این همایش، دو ماه پیش همایش در شهرهای دزفول و کرمان برگزار کردیم که در پیش همایش دزفول علاوه بر ارائه 3 مقاله علمی، عبدالمجید ارفعی مترجم منشور کوروش به همراه 5 هنرمند در حوزه معماری سنتی مورد تقدیر قرار گرفتند و در پیش همایش کرمان 5 مقاله علمی ارائه شد. ارائه 8 مقاله علمی و برگزاری دو نشست تخصصی از دیگر برنامه‌های این همایش بود.